Noord-Holland en zijn gemeenten

By 25 augustus 2022Uncategorized

Op zaterdag 28 mei liep ik samen met mijn – pas vanuit Oekraïne naar Nederland geëmigreerde – vriendin door de straten van Alkmaar. Ze was enigszins verbaasd bij het horen van uitbundig trommelgeroffel afkomstig van de boten die door de grachten voeren. Toen ze de extravagant opgemaakte mensen zag, die energiek aan het dansen waren, was ze positief verrast. Het was Pride in Alkmaar en ze wilde hier vast en zeker vaker heen.

Terwijl zij nog verwonderd om haar heen keek, besloot ik een blik in een oud boekje te werpen, wat ik iets eerder die ochtend in een stoffige antiekwinkel op de kop had getikt. Noord-Holland en zijn gemeenten stond op de kaft. Het boekje is uitgegeven in 1981 door de Verenigde Noordhollandse Dagbladen, wat nu het Noordhollands Dagblad is. In het boekje staan de 81 Noord-Hollandse gemeenten beschreven, waaronder de toenmalige gemeenten Graft-De Rijp en Schermer, die op 1 januari 2015 zijn opgegaan in Alkmaar.

Ik was positief verrast door de inhoud van het boekje. Zo las ik dat de kleinste gemeente van Noord-Holland in die tijd Katwoude was. Met 270 inwoners was het niet alleen de kleinste gemeente van de provincie, maar ook de kleinste gemeente van Nederland. De Katwoudense gemeenteraad bestond uit zeven raadsleden, wat neerkomt op één raadslid voor ongeveer 40 inwoners. Dat staat in schril contrast met Amsterdam, waar er op dit moment één raadslid per 18.250 inwoners is. Van het feit dat de gemeente Katwoude destijds met Broek in Waterland, Ilpendam, Marken en Monnickendam is gefuseerd tot Waterland kijkt niemand nu vreemd op.

De laatste jaren hebben zich meer gemeentelijke herindelingen voorgedaan. Denk aan Weesp dat sinds de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen bij Amsterdam hoort of Beemster wat per 1 januari 2022 in Purmerend is opgegaan. Ook de gemeente waar ik zelf als volksvertegenwoordiger actief ben – Hollands Kroon – is een fusiegemeente. Een groot deel van gemeenten die zijn voortgekomen uit schaalvergroting deden dat om medebewindstaken vanuit het Rijk doelmatiger en doeltreffender te kunnen uitvoeren. Tegelijkertijd groeit de afstand tot de gemeente. Zo kennen minder inwoners hun eigen raadsleden en wethouders, is contact met ambtenaren vaak lastiger en daalt de opkomst tijdens verkiezingen. Bij de herindelingsverkiezingen in Purmerend was de opkomst slechts 32%.

Op dit moment kent onze provincie 44 gemeenten en bekend is dat Landsmeer op zoek is naar een partner voor een herindeling. Ook is een aantal Noord-Hollandse gemeenten bestuurlijk zelfstandig, maar wel ambtelijk gefuseerd. In Noord-Holland komt dit relatief veel voor, zoals Haarlem en Zandvoort die in één organisatie met elkaar samen werken of Amstelveen en Aalsmeer. Ook De BUCH, de BEL Combinatie, de SED organisatie en OVER-gemeenten zal voor velen niet onbekend zijn. Soms leidt zo’n samenwerking in de verre toekomst ook tot een bestuurlijke herindeling. Een ambtelijke fusie is echter niet onomkeerbaar. Soms strandt het schip en gaan twee partners weer uit elkaar, zoals het Friese Dantumadiel en Noardeast-Fryslân. En soms gebeurt er niets; de samenwerking blijft een samenwerking.

Uit hoeveel gemeenten zal Noord-Holland in 2050 bestaan?