Marijn van Ballegooijen is wethouder in Amstelveen
….
Is de menselijke maat zoek bij de overheid? In ieder geval wel bij het Rijk. Bij de uitvoeringsorganisaties als de Belastingdienst en het UWV zijn al jaren zo veel knelpunten met wachtlijsten en starre regels, dat de Kamer in 2020 een parlementair onderzoek startte. Het eindrapport ‘klem tussen balie en beleid’ roept de politiek op meer oog te hebben voor de uitvoering. Door de kloof tussen politiek en uitvoering trekt de burger aan het kortste eind. Dit zien we vooral bij multi-problematiek.
Ook in gemeentes is de afstand vaak groot. Soms wordt dat als iets goeds gezien: de politiek gaat niet over de uitvoering, die doet zijn werk ‘onafhankelijk’. Maar daardoor is er geen zicht op wat er misgaat.
In Amstelveen heb ik daarom met onze uitvoeringsteams onderzocht hoe je goed maatwerk verleent. We keken naar de casussen multi-problematiek die waren vastgelopen. Ik vond het echt een blijk van lef van de organisatie om zich zo bloot te geven. Toen ik het project startte dacht ik het antwoord al te hebben: de regels zijn te star en het budget is verkokerd. Dat las ik in de vakliteratuur. Maar al snel bleek dat dit niet het probleem was. Want alle regels hadden een hardheidsclausule. En er was voldoende budget.
Wat ging er mis? De normen en waarden van uitvoerders bleken te verschillen. Lossen we deelproblemen één voor één op, of met een totaalplan? Kiezen we de oplossing van de expert, of volgen we de wens van de bewoner? Wat doet de gemeente, en wat doet de bewoner zelf? Deze ‘normatieve dissonantie’ stond samenwerking zó in de weg dat complexe hulpverlening kon stranden. Iedereen deed vanuit zijn eigen waarden zijn best, maar omdat die zo verschillen was het moeilijk om tot één plan te komen. Mensen werden van de een naar de ander gestuurd en kregen vaak ‘nee’ te horen.
De neuzen in de uitvoering moeten dezelfde kant op. Daarvoor is meer tijd nodig om met elkaar te praten. En niet alleen over de uitvoeringsregels, maar juist over welke waarden leidend zijn in de uitvoering. Niet alleen over de letter van de wet, maar over de geest van de wet, zogezegd. Aan dat laatste besteden we vaak veel te weinig aandacht. Als de bedoeling helder is kunnen hulpverleners starre regels makkelijker loslaten en beter samenwerken. En dan wordt maatwerk, wat zoveel betekent als een onderbouwde uitzondering maken voor een burger, ook makkelijker. Want als helder is wat de bedoeling is van een regel, dan weet je ook wanneer je ervan af moet wijken.
Misschien is het in andere gemeenten ook zo. Of misschien zijn er andere redenen waardoor hulpverlening vastloopt en de menselijke maat verloren raakt. Hoe dan ook, het is urgent om daar op te letten. We hebben een betere dialoog nodig met onze uitvoering én burgers om onze dienstverlening een menselijker gezicht te geven.
Recente reacties